MARGOOTJE

En daar ligt ze dan! Onthoofd en met een verbrijzelde arm. Door de storm van haar voetstuk gevallen. Het kleine dikkertje met haar dansrokje aan. Onze Margootje, het schattige keramische beeldje dat Frank van zijn moeder heeft gemaakt toen hij zijn jeugdtrauma’s aan het verwerken was. Elke ochtend als ik haar zag staan, moest ik even glimlachen om de herinnering aan mijn schoonmoeder die mij, gescheiden vrouw met twee kinderen, vanaf het eerste begin liefdevol een plek in haar hart gaf.

Margot was een klein mollig vrouwtje van 1.44 meter met korte beentjes, een grijs permanentje, een rond gezichtje en, zolang ik haar gekend heb, ook altijd vrolijk. Margot kwam uit Duitsland en heeft tot haar dood  Nederlands gesproken met een zwaar Duits accent. Ze danste graag, vooral op het ijs, en de kinderen durfden pas de bevroren vijver op als Margootje al aan het ijsdansen was. Het was net een Russisch poppetje waarvan je het sleuteltje had omgedraaid. Rondjes met de armen opzij en één been naar achteren uitgestrekt. Thuis kwam ze vaak zingend de trap af waarop Han, de vader van Frank, geïrriteerd vroeg of ze haar mond kon houden. Toch bleef ze hem hardnekkig Mein liebe man noemen. Maar naast haar vrolijkheid heeft Margot, vooral na de oorlog, heel veel last gehad van inzinkingen en depressies. Han, die Joods was, moest in de oorlog onderduiken en Margot bleef met al haar zorgen en angsten achter met de oudste broer van Frank, de 7-jarige Peter. Toen ze in verwachting was van Frank wilde ze er eigenlijk niet nog een kind bij en heeft geprobeerd om Frank onder te brengen bij familie in Israël, maar die weigerden. Omdat Margot na de oorlog geestelijk min of meer een wrak was, werd Frank vaak naar een kindertehuis gebracht waar ze hem achterlieten. Voor Frank is dit altijd een groot trauma in zijn leven geweest, temeer omdat ze tegen hem zeiden dat ze hem “straks” weer op kwamen halen. Margot werd een paar keer opgenomen in een psychiatrische kliniek waar ze elektroshocks kreeg. Misschien is dat de reden dat ze haar verdere leven vaak een zenuwinzinking had. Frank was in hun ogen een “lastig” kind en Margot kon hem absoluut niet aan. Zijn hang naar vrijheid, zijn onderzoekingsdrift, zijn creativiteit en zijn extroverte gedrag, bracht haar vaak tot wanhoop. Leren wilde hij niet, alleen lezen en tekenen, dus na vele scholen bezocht te hebben, zei een bevriende kunstenaar tegen Han dat het kind talent had en mede daardoor besloot Han dat Frank naar de kunstacademie mocht. Al met al heeft Frank nooit een hechte relatie op kunnen bouwen met zijn ouders. Hij was ze"kwijtgeraakt" door alles wat ze in de oorlog hadden meegemaakt en waar nooit meer over gesproken werd. Hoewel ze heel goed voor ons zijn geweest, kan ik de pijn van Frank wel begrijpen.

En zo kwam de dag dat Margot, na het overlijden van haar liebe man, besloot om, in een stevige storm, naar het IJsselmeer te fietsen, haar fiets en haar kleren bij een boom achter te laten en in haar hemdje en onderbroek het ijskoude water in te lopen.

Pas een paar dagen later vinden ze haar fiets en haar kleren, maar Margootje is verdwenen. Ze komt pas 3 weken later boven water als ze in Almere aanspoelt en door wandelaars wordt ontdekt.

Omdat Frank het niet op kan brengen haar te identificeren, wordt door haar ring vastgesteld dat het om Margot gaat want de trouwdatum staat erin gegraveerd. Hoeveel moed was er nodig om het ijskoude water in te stappen en nog een heel eind door het water te moeten lopen voor ze bij de vaargeul was om zich daar te laten gaan? Ik heb er vaak schuldgevoelens over gehad want wat wisten wij van haar eenzaamheid ?

Pas vele jaren daarna begint Frank, in een therapie, om zijn jeugdtrauma’s te verwerken en eindelijk met zijn ouders, die hij dichter bij zich voelt dan ooit, te gaan praten. Zijn verwerkingsproces bestaat onder andere door te gaan boetseren en zo ontstaat dat kleine komische figuurtje in haar dansjurkje. Ze krijgt een plekje in de kruidentuin naast de voordeur en ik heb me nooit gerealiseerd dat de wind haar op een stormachtige nacht zo zou mishandelen. Mijn tranen rollen over mijn wangen als ik haar de volgende ochtend zie liggen, eindelijk gebroken na een moeizaam, verdrietig maar ook moedig leven.

Frank kon haar hoofd weer plakken maar haar arm blijft verbrijzeld zoals haar leven door al het oorlogsleed ook min of meer verbrijzeld was.

Als ik door het stille bos loop, gaan mijn gedachten automatisch naar al die mensen en kinderen over de hele wereld die zo lijden onder oorlogsgeweld, naar al die fysiek en geestelijk verbrijzelde mensen, hun angsten, hun pijn..

Kleine Margootje, ik hoop dat je weer snel je plekje kunt innemen en in een andere wereld zingend jouw rondje draait. We zullen je alleen moeten vastplakken om de wind geen vrij spel meer te geven. Aan je verbrijzelde arm kan Frank niets meer doen. Laat het maar een symbool zijn voor alle mensen groot en klein, die lijden onder al het oorlogsgeweld…